VULPES

I.

VULPES

Varroni quasi volipes, melius ex Graeco ἀλώπηξ, quod παρὰ τὸ ἀλᾷν τὸν ὦπα quia per ambages et gyros cursitando fallit quasi oculos, adeoque, ut ait Philosophus, Histor. animal. l. 1. c. 1. animal est πανοῦργον καὶ κακοῦργον. Unde ἀλιτρὴ ἀλώπηξ Simonidi, et Horat. ad Pisones, de Arte Poet. v. 437.

Numquam te fallent animi sub vulpe latentes.

Quo pertinent reliqua quoque eius nomina apud Graecos, κερδὼ κίναδος et κιδάφἠ quae, licet diversissima, ad fraudes tamen omnia adhibentur. Uti enim vulpinari, Nonio est, fraudibus et mendaciis vera pervertere, et vulpio dolosus palpator Appuleio, Apolog. 2. sic ἀλωπεκίζειν Aristophani et κιδαφεύειν Hesychio idem: κερδοσύνη quoque astutia est; et κερδαλέος, uti et κίναδος,

quô maxime Siculi vulpem insigniunt nomine, Sophocli, Aristophani et Theocrito, significat πανοῦργον et κακοῦργον itidem. Cuisus versutiae indicia, cubile, quod sibi parat ἑπτάπυλ᾿ον, ad cuius instar Hannibal, apud Prusiam degens, castellum, quod et a Rege datum erat muneri, sic aedisicâsse ut in omnibus partibus aedificii exitus haberet, semper verens, ne usu eveniret, quod accidit, legitur in Vita eius, a Corn. Nepote condita, c. 12. Eandem aure admotâ ad glaciem, eius crassitudinem coniectare, Plinius, l. 8. c. 28. extr. Plutarchus et Aelianus scribunt: quorum medius Barbaros proin, cum traiciunt pedibus amnes, vulpes tentando itineri praemittere, notat, de primo frig. et in specie de Thracibus idem habet de Anim. comparat. Ut de ratione, quâ avibus, favis vesparum, pisciculis, erinaceô, in potestatem redactis, potiatur, quaque a pediculis, aut pulicibus, sese liberet, aliisque eius vaframentis ac strophis, ex Oppiano, Alkazuinio, Digbaeo de Nat. Corpor. et iam laudatis Auctoribus, nil addam nisi hoc unum, quod, cum datur optio, potius mcedere per salebrosam terram, ut occultet vestigia sua scribit Damir. Quo fortasse pertinet, quod Tobias Ammonita, Iudaeos subsannans, qui Hierosolymorum moenia instaurabant, Aedificent, inquiebat, Nehem. c. 4. v. 3. et vulpes, si ascenderit, murum eorum lapideum diruet. Quasi diceret, tam infirmum esse id aedificium, ut ne minora quidem animalia, quaeque sensim incedunt et maxime suspensô gradu, ut vulpes, sustinere queat. Atque ob dolosum hunc et fraudulentum vulpium animum, cum iis falsi Doctores comparantur, Cantici c. 2. v. 15. et Herodem, hominem πανουργότατον et ad Romani tunc Imperacoris exemplum ex asse compositum, vulpem nominat Dominus noster, Lucae, c. 13. v. 32. Hebraice sual, a tussi dicitur, cui ob calorem internum, qui vehementissimus est, avimal hoc perpetuâ pulmonum intemperie laboraus, quod gannitus eius et raucus clamor abunde docent, obnoxium esse dicitur. Unde nocum Gallorum Proverb. de sene ex imo pectore tussim vix extundente, C'est une toux de renard, qui vous menera au terrier, h. c. Haec est vulpina tussis, quae in foveam te deducet. Alimentum quod attinet, Vulpes παμφάγος est. Eam enim vesci carne cadaverum, docent haec de Davidis hostibus Psalmô 63. v. 11. portio vulpium erunt. Ubi e carnivoris feris pro toto genere una ponitur species. et illa quidem despectissima, quasi sit magis probrosum a vulpe discerpi ac devorari, quam a nobiliore fera. Vide quoque, quae supra diximus, voce Caeada. Sed et fructibus vescuntur et maxime uvis delectantur, Cantic. d. l. Unde carne earum Autumnô uti venatores, quod tum uvatum esu maxime pinguescant, legas apud Galenum, de Alim. facult. l. 3. c. 2. Et nota Phaedri hanc in rem fabella 3. l. 3. v. 1.

s.

Fame coacta vulpis alta in vinea

Uvam adpetebat, summis saliens viribus,

Quam tangere ut non potuit, discedens ait,

Nondum matura est, nolo acerbam sumere.

Coeterum solivagum animal vulpes est, Ezech. c. 13. v. 4. et Thren. c. 5. v. 18. ἀπὸ τȏυ ἀλᾷςθαι, ab errando in solitariis locis, hinc aliis dictum. Quare, ut rem prorsus insolitam notat Amyntas, apud Aelian. Histor. l. et c. 17. vulpium Caspiarum tautam esse copiam ut non solum agrestia stabula adeant, sed urbes quoque ingrediantur et in aedibus ipsis conspiciantur. Quin ut lateant magis, in ipsis terrae visceribus lustra habent sua seu foveas, quae ἀλωπεκίαι Graecis, φωλεοὺς vocat Dominus noster Marth. c. 8. v. 20. ubi extremam suam paupertatem indigitans, Αἱ ἀλώπεκες, inquit, φωλεοὺς ἔχουσι κτλ. Vulpes soveas habent etc. quem locum erudite exponit Cl. Suicerus, Thes. Eccles. voce Φωλεὸς. Alte autent sibi lustra fodiunt. Phaedrus item, Fab. 19. v. 1. s.

Vulpis cubile sodiens, dum terram eruit,

Egitque plures altitus cuniculos,

Per venit ad draconis speluncam ultimam etc.

Idque summâ astutiâ, ut supra innuimus: quae insuper scillâ ambire, ut lupum hostem fugent, dicuntur. Atque hinc venatio earum difficillima, gravidarum praesertim, teste Philosophô, Histor. l. 6. c. 34. Imo laqueis et retibus eas posse capi, utpote quae lacerent, etiamsi in ea inciderint, negant, Oppianus, Cuneget. l. 4. in fin. aliique, inter quos, Teumesiam in Boeotia vulpem non potuisse capi scripsere veteres Mythologi. Tamen quoque capi posse, tam Pelliones, quam Venatores, nôrunt. Et quidem laqueis, uri docet Martialis, l. 10. Epigr. 37. v. 13.

Hîc olidam clamosus ages in retia vulpem:

Saepe etiam canum praeda fiunt. Oppianus, ubi modo,

Α᾿λλὰ κύνες μιν ἄειραν ἀολλέες -----

Quin apud Aelianum, Indi milous et aquilas, ad id institutos, immittere in vulpes, qui captas dominis afferant, leguntur, l. 4. c. 26. quod de Persis hodiernis quoque scribit Petrus de Valle, Itinerar. Trausennas taceo, et γαλεάγρας, et decipulas, et fossas, et indaginem, et alias mille nocendi artes, quibus in ferarum perniciem industria humana utitur. Addam saltem, si agninâ hamum carne occultâris, et lupos assilientes, et vulpes, dum bolum deglutire student, uncô detineri, ex Petro Crescentiensi, de Agricult. l. 10. Hinc mirum non est, quod Samsonem trecentas vulpes (quô nomine forsan et thaes comprehensi, animal vulpi simillimum, gregarium et in Iudaea frequens) cepisse, quas sumptis taedis obvertit caudam ad caudam ------ Et taedis igne succensis vulpes dimisit in Philistaeorum segetes, et combussit cum metas, tum segetes et vineas et oliveta, legimus Iudic. c. 15. v. 4. Ad quod facinus

Iudex ille Israelis, de hostibus vindictam hôc pactô sumpturus, vulpes inprimis elegit, urpote quae tortuosô suô et anfra ctuosô incessu faces caudis alligatas in plures locos differebant et latius incendium, plus satis sponte in frugibus semel accensis serpens, diffundebant. Cuius historiae insigne monumentum est Vulpium combustio, festum apud Romanos, quod incidit in 14. Kal. Mai. seu potius diem 19. Aprilis, quô Equiria etiam erant, in Circo Maxitno. Tum itaque Vulpes cum stipulis ardentibus in Circo mittebantur, qui mos originem suam habuisse dicitur ab Adolescente quodam, filio cuiusdam rustici Carseolani, qui cum maturis frugibus vulpem laqueis implicitam comprehendisset, eam stipula iuvolvit et accensô igni dimisit. Illa vero fugiens maturas fruges ad ussit: quare id singulis annis repetitum est, ut Vulpes Cereri, ob adustas fruges, poenas darent; Carseolis autem Lege prohibitum vel nominare hoc animal, a quo ruinam olim tantam segetes passae. Qua de re prolixe agit Ovidius, Fastor. l. 4. e quo pauci hi versus, 710. s. instituto sufficiant:

Factum abiit: monumenta manent, nam vivere captam

Nunc quoque lex vulpem Carseolana vetat.

Utque luat poenas gens haec, Cerealibus ardet:

Quoque modô segetes perdidit, ipsa perit.

Sed potior Franc. Burmanni coniectura, festi huius adeo sollennis occasionem non a tam obscuris initiis, sed ex altiori origine arcessendam, et ut multa Gentilium sacra imitatione Hebraeorum, vel ansâ aliquâ ex historia eorum depromptâ, orta sunt, ita historiam de agris Pelistaeorum per vulpes a Simsone immissas, Iudic. c. 15. devastatis eorumque segete atque vineis incensis, exteris traditam etiam huic apud Romanos ritui annuo ptimoria dedisse. Vide eum Explic. et Medit. in locum cit. Bochartus rei famam a Phaenicibus ad alias gentes disseminatam, sicque ad Romanos tandem pervenisse, existimat, duplici nixus argumeutô: Namque vulpes Romae foeno non involvebantur, quomodo vulpes Carseolana, sed taedas in cauda gerebaut. Ovidius ubi supra, v. 681.

----- iunctis ardentia taedis

Terga ferant vulpes -----

quod ipsissimum de Samsonis vulpibus refert Scriptura. Dein emittebantur hae vulpes, non quô tempore Romae vel Carseolis, sed quô in Palaestina sit triticea messis, nempe circa medium Aprilem. Ita enim is iterum, v. 679.

Tertia post Hyadas, cum lux erit orta, remotas,

Carcere partitos Circus habebit equos.

Cur igitur missae iunctis ardentia taedis

Terga ferant vulpes, causa docenda mihi est etc.

Unde versimile est, incendium illud eô ipsô die accidisse, quô Romae vulpes in Circum emittebantur, et in illius incendii memoriam id primo a Phoenicibus, dein Phoenicum exemplô etiam ab aliis esse factitatum. Indidem videtur sumptum, quod Boeotii, quibus olim Phoenices imperaverant, quidvis incendi possecredebant, si certa quaedam ammalia, blattae nimirum et vulpes et restudines, cum facibus affixis, emitterentur, uti ex Suida discimus in Νεώρια. Sed et facit huc, quod λαμπουρὶς vulpes dicitur Lycophroni, Poerae Tarsensi, h. e. in cauda lucens, lampadis instar; quod alias cicindelae seu noctilucae nomen est, ut cui cauda noctu non minus luceat, quam si facem haberet tergo infixam etc. Quam in rem, ut et de animali hoc plura, vide apud Sam. Bochartum. Hieroz. Parte prior. l. III. c. 13. adde Gerh. Ioh. Voss. de Idol. l. 3. c. 59. 61. 65. 72. 73. coeterosque, qui Historiam Animalium condidêre Scriptores. Verbô saltem monendum, Alexandrum Priami filium a vulpe, sicut Iovem a capra, Romulum Remumque a lupa, educatum legi, apud Aelianum, Var. l. 12. c. 42. Nec omittendum, quod Vulpis augurium maxime sollenne apud Romanos fuerit. Plin. l. 8. c. 28. de prognost. animal. Auguria quidem artem fecêre apud Romanos et Sacerdotum Collegium vel maxime sollenne est inter ea locis rigentibus et vulpis, animalis alioquin sollertia diri --- amnes gelatos lacusque non nisi ad eius itum reditumque transeunt. Sed nec hoc, quod vulpinam seu lupinam caudam, in bellis triumphisque, militaribus hastis, forte in contemptum hostium, Sueonas olim Gothosque affigere consuevisse, narrat Olaus, l. 8. c. 14. etc. Haud absimilis vulpi lynx Mexicana, de qua vide supra voce Lynx. De Vulpibus marinis earumque astutia, adi Plinium, l. 9. c. 43. extr.

II.

VULPES

machinae bellicae species, memorata et descripta Alberto Aquensi, Histor. Hierosol. l. 2. c. 30. Quidam de maioribus Alemanniae vulpem ex proprio sumptu quercinis trabibus composuerunt, cuius gyrô tutos intexuerunt parietes, ut gravissimos Turcorum sufferret ictus armorum, omniaque iaculorum genera; ac sic in ea manentes tuti, et illaesi urbem fortiter impugnando perforarent. Hoc tandem Vulpis instrumentum, dum ad urbem opere et ligaturis perauceretur, milites praedictorum Principum loricati ad viginti in eadem Vulpis protectione sunt constituti. Sed magna virorum inundatione et conamine iuxta muros applicatâ non aequô subsedit aggere etc. apud Car. du Fresne, Glossar. ubi et Vulpeculam dictam esse, ex Ottone de S. Blasio, c. 23. addit. Vide et in voce Ericius. Sed et aleae species, Gallis hodieque haud incognita, quibus le Ieu du Renard appellatur, eôdem nomine venit, apud Io. Sarisberiensem de Nugis Curialium, l. 1. c. 5. eidem laudatum.